Wydrukowana publikacja może przybierać wiele form, a ostateczny efekt zależy nie tylko od projektu graficznego i jakości papieru, ale również od rodzaju oprawy. To właśnie oprawa introligatorska decyduje o trwałości, estetyce oraz sposobie użytkowania książek, broszur czy katalogów. Wybór odpowiedniego typu oprawy jest istotny zarówno pod kątem kosztów, jak i trwałości produktu czy szybkości produkcji. Jakie typy opraw są dostępne i gdzie znajdują zastosowanie? Odpowiedź znajdziesz poniżej!
Rodzaje opraw książek – jak je dzielimy?
Oprawy introligatorskie można podzielić na wiele sposobów. Kryterium może stanowić sposób łączenia składek z okładką, materiał użyty do wykonania okładzin, konstrukcja grzbietu, a nawet ilość elementów wykończeniowych. Każdy z tych aspektów wpływa nie tylko na wygląd, ale również na trwałość produktu końcowego.
Podział ze względu na sposób łączenia wkładu z okładką
Metoda połączenia kart publikacji z okładką wpływa na trwałość i wygląd całego wydania. Można wyróżnić trzy główne typy tego rodzaju rozwiązań.
Booklet
To forma oprawy, w której składki są po prostu falcowane czyli składane i łączone w grzbiecie za pomocą zszywek, a następnie całość jest docinana do odpowiedniego formatu. Jest to sposób szybki i ekonomiczny, powszechnie stosowany w produkcji broszur, cienkich periodyków czy gazetek reklamowych. Grzbiet tworzy się bezpośrednio z zagiętego papieru, dlatego ten typ oprawy nie nadaje się do publikacji o większej objętości.
Oprawa klejona
W tym rozwiązaniu poszczególne składki są układane jedna na drugiej i sklejane w grzbiecie. Dzięki temu można oprawić nawet bardzo dużą liczbę składek i uzyskać płaski grzbiet do 6 cm szerokości. Stosuje się tu specjalistyczne kleje termotopliwe lub poliuretanowe, zapewniające trwałość i odporność na rozrywanie. Ten typ sprawdza się przy większych objętościach, np. w druku katalogów, książek czy czasopism.
Oprawa specjalna
Zalicza się do niej bardziej nietypowe metody, takie jak szycie i klejenie jednocześnie, mocowanie za pomocą wyklejki, czy stosowanie spirali lub specjalnych listew. Tego typu rozwiązania sprawdzają się przy nietypowych produktach poligraficznych, nietypowych formatach, ułatwiają przewracanie stron i pozwalają na staranne wykończenie. Znajdują zastosowanie w przypadku dokumentów, katalogów technicznych, a także przy produkcji albumów i materiałów szkoleniowych.
Podział ze względu na rodzaj okładzin
Drugim istotnym kryterium podziału opraw jest budowa i materiał użyty do wykonania okładki. To właśnie okładzina decyduje o sztywności i odporności produktu.
Oprawa miękka
Tego typu oprawa składa się z jednej elastycznej warstwy – najczęściej z kartonu, który otacza cały blok środków. Jest lekka, elastyczna i szybka w produkcji, więc często wykorzystuje się ją w druku broszur, instrukcji oraz wielu typów materiałów reklamowych. Sprawdza się również przy wydaniach jednorazowych i sezonowych.
Oprawa twarda
Składa się z kilku warstw, w tym sztywnych okładzin z tektury introligatorskiej, które są oklejane materiałem dekoracyjnym – np. płótnem, imitacją skóry lub specjalistycznym papierem. Oprawa twarda kojarzy się z trwałością i reprezentacyjnym wyglądem. Wykorzystuje się ją w albumach, książkach pamiątkowych, pracach dyplomowych oraz przy wydaniach, gdzie duże znaczenie ma pierwsze wrażenie.
Podział ze względu na liczbę grzbietów
Kolejnym parametrem wpływającym na wygląd i użytkowanie publikacji jest liczba grzbietów, która wynika z konstrukcji oprawy.
Oprawa prosta
Jest to konstrukcja, w której grzbiet wkładu przylega bezpośrednio do grzbietu okładki. Łączenie może odbywać się za pomocą zszywek, kleju, drutu lub nici. Taka oprawa jest mniej skomplikowana technicznie i najczęściej stosowana w miękkich oprawach klejonych lub zeszytowych.
Oprawa złożona
Tutaj wkład jest łączony z okładką przy pomocy wyklejki, która stanowi element pośredni. Dodatkowe wzmocnienie może zapewniać zwijka lub pasek grzbietowy. W efekcie powstają dwa grzbiety – jeden techniczny i jeden widoczny. Tego typu rozwiązanie znajduje zastosowanie w twardych oprawach, gdzie liczy się nie tylko trwałość, ale także sposób otwierania i stabilność produktu.
Jakie są najczęściej wybierane rodzaje opraw w poligrafii?
Na rynku można zauważyć kilka najczęściej wykorzystywanych typów opraw, które odpowiadają na różnorodne potrzeby wydawnicze.
Oprawa zeszytowa zwykła cieszy się dużą popularnością przy produkcji broszur, folderów i niewielkich książek. Łączy niskie koszty z prostotą wykonania. W wersji oczkowej sprawdza się w dokumentach szkoleniowych, cennikach i specyfikacjach, gdzie konieczne jest wpinanie stron do segregatorów.
Oprawa miękka klejona to rozwiązanie powszechnie stosowane w katalogach, materiałach promocyjnych oraz w druku czasopism. Zapewnia wygodę użytkowania i profesjonalny wygląd. W wersji szyto-klejonej, czyli z dodatkowym wzmocnieniem nicią, świetnie sprawdza się w przypadku książek o większej liczbie stron lub przeznaczonej do długiego i intensywnego użytkowania.
Oprawa spiralna, często wykonywana przy niskonakładowym druku cyfrowym, wykorzystywana jest do produkcji menu restauracyjnych, raportów biznesowych oraz wzorników. Możliwość pełnego rozłożenia publikacji ułatwia jej przeglądanie i użytkowanie. Przy wysokich nakładach oprawa spiralna jest wykorzystywana do produkcji kalendarzy ściennych.
Twarda oprawa pozostaje standardem w produkcji albumów, wydań specjalnych książek oraz prestiżowych wydawnictw. Pozwala na eleganckie wykończenie oraz zachowanie trwałości nawet przy intensywnym użytkowaniu.
Jak przebiega oprawa introligatorska?
Proces oprawiania rozpoczyna się od przygotowania składek, czyli zadrukowanych i odpowiednio wysuszonych arkuszy papieru. Następnie są one falcowane, czyli składane do właściwego formatu. W przypadku druku z roli składki są już gotowe do dalszej obróbki, bez konieczności ich składania.
Każda składka trafia na dedykowaną stację podająca, co ma istotne znaczenie dla prawidłowego przebiegu procesu – pomyłka skutkuje odrzuceniem całego egzemplarza. W drukarni Elanders zarówno podczas oprawy klejonej, jak i zeszytowej, maszyny kontrolują poprawność składek. W grzbiecie każdej składki nadrukowany jest kod dla danej składki i w przypadku wykrycia niezgodności, maszyna zatrzymuje się.
W przypadku oprawy zeszytowej składki są nakładane jedna na drugą, po czym dokładana jest okładka. Całość spinana jest zszywkami i docinana do ostatecznego formatu. W oprawie klejonej, po ułożeniu składek obok siebie, tworzy się blok książki. Jego grzbiet jest nacinany, a następnie nakładany jest specjalistyczny klej. Okładka zostaje przyklejona do tak przygotowanego bloku, a po schłodzeniu i przycięciu powstaje gotowy produkt.
Ostatnim etapem jest pakowanie – publikacje są zabezpieczane według wymagań klienta i kierowane do magazynu lub wysyłki.
Druk i oprawa w sprawdzonej drukarni
Duża drukarnia rolowa i arkuszowa Elanders oferuje szeroki wybór usług związanych z produkcją poligraficzną, w tym także kompleksową oprawę. Dysponujemy nowoczesnymi liniami do oprawy zeszytowej oraz klejonej, co pozwala na realizację zarówno średnio nakładowych projektów, jak i dużych serii wydawniczych. W naszej ofercie znajduje się druk katalogów, druk książek, druk broszur oraz druk czasopism.
Dla tych, którzy przygotowują swoje publikacje od podstaw, polecamy artykuł Jak przygotować rozkładówkę, w którym szczegółowo omawiamy kwestie projektowania wnętrza publikacji do druku.
FAQ:
- Oprawa broszurowa – co to jest?
Oprawa broszurowa to popularna forma oprawy miękkiej, stosowana głównie w produkcji materiałów o mniejszej objętości, takich jak broszury, katalogi, foldery czy instrukcje. Okładka wykonywana jest zazwyczaj z kartonu, a środek może być łączony za pomocą kleju lub zszywek.
- Czym jest oprawa zintegrowana?
Oprawa zintegrowana to rozwiązanie pośrednie między oprawą miękką a twardą. Wykorzystuje okładkę z grubszego, usztywnionego kartonu, która zachowuje większą trwałość i sztywność, ale bez ciężaru oprawy twardej.
- Co to jest oprawa przylegająca?
Oprawa przylegająca to specyficzny wariant oprawy twardej, w którym grzbiet bloku książki jest trwale połączony z grzbietem okładki, bez pozostawienia tzw. rynienki. Taka konstrukcja nie wymaga wyklejek, co upraszcza proces produkcyjny i obniża jego koszt.