Rodzaje, technologie, techniki i metody druku – to wiedza potrzebna nie tylko drukarzom, grafikom i poligrafom. Przydaje się również wszystkim zlecającym realizację materiałów drukarni: wydawcom, marketerom czy właścicielom małych firm. Ich wybór ma bowiem znaczenie dla jakości i charakteru wydruków oraz kosztu i „logistyki” zlecenia. Technika druku płaskiego, wklęsłego i wypukłego bez tajemnic – w naszym artykule!
Podstawowe rodzaje druku, czyli druk płaski, wklęsły i wypukły
Podczas wyboru właściwej drukarni do realizacji projektu zastanowimy się raczej nad technologią i techniką druku niż nad jego rodzajem – postawimy na druk offsetowy: arkuszowy lub rolowy, heatset czy coldset, bądź na druk cyfrowy np. UV albo solwent. Niemniej, żeby sprawnie poruszać się w tej złożonej branży, warto wyjść od podstaw i dobrze je sobie uporządkować.
Ten najbardziej podstawowy podział druku na rodzaje, techniki obejmuje druk płaski, wklęsły i wypukły. I wszystkie są stosowane w technikach zarówno poligraficznych, jak i graficznych (grafika warsztatowa – artystyczna). Z tego względu mówimy też o różnych metodach w ich obrębie, w zależności od tego, czy bierzemy na warsztat druk przemysłowy, czy artystyczny. Do tych trzech kategorii dołączył jeszcze druk farboprzenikalny. Jest nim sitodruk wykorzystywany np. do produkcji gadżetów reklamowych, zwłaszcza odzieży.
Druk płaski, wklęsły i wypukły to rozróżnienie ze względu na rodzaj formy drukowej. W żadnej z tych grup nie znajdziemy więc druku cyfrowego, bo to technika bezformowa. W praktyce pracy z drukarniami mamy do czynienia przede wszystkim z drukiem płaskim i jego przemysłową odmianą: offsetem, a nieco rzadziej ze wklęsłym: rotograwiurą i tampondrukiem czy wypukłym: fleksografią.
Technika druku płaskiego
Forma drukowa w druku płaskim jest równa, czyli na tym samym poziomie znajdują się miejsca drukujące i niedrukujące. A w zależności od sposobu przenoszenia wzoru druk płaski dzielimy na dwie grupy. Gdy podłoże drukowe styka się z formą, mówimy o druku bezpośrednim. Do tej metody należy światłodruk, a w technikach graficznych także litografia (formą drukarską jest kamień, obraz nanosi się kredką lub tuszem).
Do druku pośredniego zaliczamy offset – przemysłową odmianę druku płaskiego. W tej technologii obraz jest przenoszony z płaskiej formy drukowej najpierw na cylinder pośredni i dopiero dalej na podłoże drukowe. Offset jest dzisiaj główną techniką druku: stało się tak dzięki wynalezieniu płyt offsetowych, na których uzyskuje się w procesie fotochemicznym obrazy drukowe. Płytę, a potocznie „blachę”, naświetla się negatywowo na kopioramie lub naświetlarce. Dalej miejsca naświetlone ulegają wytrawieniu, by przekazywać w procesie druku farbę.
Offset to druk wysokonakładowy. Jego główną zaletą jest świetna jakość: wyrazistość, perfekcyjne odwzorowanie kolorów i ich nasycenie, ale również trwałość, dzięki której podłoże drukarskie można uszlachetniać. Ta technologia daje możliwość zastosowania wielu różnych rodzajów papieru o odmiennej gramaturze (i pokrywania ich dodatkowymi powłokami – np. laminatem) oraz podłoży innych niż papier. Realizacja wydruków w offsecie jest elastyczna, ponieważ można wykorzystać dowolną liczbę kolorów dodatkowych, w tym niestandardowych jak złoty czy srebrny.
Ze względu na konieczność przygotowania formy drukarskiej offset w porównaniu z „cyfrą” jest droższy, ale jego cena spada proporcjonalnie do wielkości nakładu. I jeżeli ten jest duży, liczy powyżej tysiąca arkuszy jednego wzoru, to zapewnia ekonomiczną realizację materiałów przy uzyskaniu najwyższej ich jakości.
Techniki druku płaskiego w ramach offsetu
Technologia druku offsetowego obejmuje natomiast jeszcze różne techniki. I niewiele osób zlecających np. druk katalogów reklamowych się w nich orientuje. A tymczasem dobór odpowiedniej przekłada się na korzyści finansowe i skrócenie czasu realizacji zlecenia oraz walory wizualne materiałów uzyskiwane np. poprzez zastosowanie innowacyjnych uszlachetnień. Jakie są możliwości?
Pierwsza to druk arkuszowy lub rolowy. Podłoża w postaci arkuszy muszą wyschnąć po zadrukowaniu – i przed kolejnymi procesami. Dopiero po pewnym czasie można je skierować do ewentualnego uszlachetniania i falcowania do składek o formacie końcowym oraz oprawienia w introligatorni. Niektóre drukarnie – w Polsce jako jedna z nielicznych nasza drukarnia Elanders – dysponują maszynami do druku zwojowego (rolowego).
W druku rolowym wykorzystuje się jako podłoże papier z roli oraz farby utrwalane „na zimno”: coldset i w wysokich temperaturach: heatset. W porównaniu z drukiem arkuszowym technika druku rolowego heatset przyspiesza realizację zlecenia nawet pięciokrotnie. Maszyny automatycznie falcują składki do formatu końcowego, czyli tuż po druku otrzymujemy materiał gotowy do oprawy. To wszystko przekłada się na aspekty ekonomiczne. Naturalnie druk z arkusza także daje korzyści: to możliwość zastosowania papierów o dowolnych grubościach i formatach i różnych metod uszlachetnień. Możemy też dobrać odpowiedni kierunek włókien w papierze – włókna biegnące równolegle do grzbietu ułatwiają przeglądanie katalogu, magazynu.
Dobór odpowiedniej techniki druku ma więc duże znaczenie. Pozwala optymalizować zlecenia pod kątem szybkości, jakości czy ekonomiczności realizacji – w zależności od naszych priorytetów, specyfiki materiałów drukowanych i wielkości nakładu.
Technika druku wklęsłego
Druk wklęsły polega na tym, że w formie drukarskiej miejsca drukujące znajdują się niżej niż miejsca niedrukujące. Farbą pokrywa się całą formę, kolejno zbiera ją z miejsc niedrukujących. Dalej z zagłębień przenosi się ją na papier, do czego potrzebna jest specjalna prasa.
Wyróżniamy dwie odmiany przemysłowego druku wklęsłego, to:
- Rotograwiura – czyli udoskonalona technika światłodruku, w której formą drukarską jest metalowy (miedziany albo stalowy, lecz pokryty miedzią) cylinder z wygrawerowanym obrazem. Technikę wykorzystuje się w produkcji banknotów i znaczków pocztowych, ale też kolorowych czasopism i opakowań (w przypadku najwyższych nakładów). Forma jest droga w przygotowaniu, ale wyjątkowo trwała, więc daje możliwość realizacji milionów odbitek bez utraty jakości.
- Tampondruk – technika polegająca na nakładaniu farby za pomocą specjalnego stempla: tamponu. Miękki gładki stempel wykorzystuje się w druku, znakowaniu nierównych powierzchni, na podłożach takich jak szkło czy tworzywa sztuczne i metale. Tę technikę stosuje się m.in. w produkcji części do samochodów, sprzętów, gadżetów reklamowych, numizmatów itp.
Technika druku wypukłego
To najstarszy rodzaj druku, ponieważ pojawił się już w VI wieku w Chinach w postaci drzeworytu – do powielania znaków pisma. Miejsca drukujące są wypukłe, czyli znajdują się wyżej niż niedrukujące. W druku przemysłowym są to dwie techniki: fleksografia i typografia. W typografii mamy wypukłą formę drukową, przenoszoną bezpośrednio na dany materiał drukarski w formie odbitki. Typografię po wynalezieniu urządzeń do naświetlania form zastąpił offset, jako technika dającą lepszą jakość przy większych korzyściach ekonomicznych.
Fleksografię (a inaczej fleksodruk) odróżnia od typografii zastosowanie elastycznych form, które umożliwiają zadruk nieregularnych powierzchni, oraz szybkoschnących, ciekłych farb. Dzięki rozwojowi techniki: możliwości zastosowania form z polimeru i drukarek laserowych do przygotowywania matrycy fleksografia jest jedną z tańszych technik druku. Świetnie sprawdza się na podłożach nienasiąkliwych takich jak folie – powszechnie więc druk wypukły wykorzystuje się ją w branży opakowaniowej.
Nowoczesny druk cyfrowy
W dzisiejszym zdigitalizowanym świecie podział na druk płaski, wklęsły i wypukły nie oddaje wszystkich możliwości. Współcześnie w procesach druku nie są już niezbędne formy drukarskie. Materiały mogą być dostarczane do urządzeń drukujących w postaci danych komputerowych – tak rozwinął się druk cyfrowy, główny konkurent offsetu. W obrębie tej technologii też powstają różne techniki. To np. druk UV i solwent, które ze względu na trwałość kolorów są wykorzystywane do tworzenia materiałów outdoorowych. „Cyfra” nie wymaga przygotowywania form drukarskich i dlatego jest tańsza w przypadku niskich nakładów. Materiały powstają bardzo szybko – czasem ulotki czy wizytówki są gotowe do odbioru nawet w kilka godzin. Minusem jest natomiast niższa jakość wydruków w stosunku do offsetu.
Rozwój różnych technik druku sprawił, że dziś możemy wydrukować niemal wszystko i na każdej powierzchni, a projekt zoptymalizować pod kątem priorytetów, takich jak jakość, czas realizacji i budżet, w zależności od rodzaju czy przeznaczenia materiałów. Zapraszamy do naszej drukarni Elanders: nasi specjaliści pomogą Państwu się w tym odnaleźć i zaproponują najlepsze rozwiązania.
FAQ:
1. Jakie techniki zawiera druk płaski?
Przykłady druku płaskiego metodą bezpośrednią to światłodruk bądź litografia. Jeżeli chodzi o metody pośrednie, najbardziej znaną odmianą druku płaskiego jest offset.
2. Jakie są najpopularniejsze rodzaje druku przemysłowego?
W druku przemysłowym dominuje dziś offset i „cyfra” (druk cyfrowy). Pierwszy jest wykorzystywany głównie w produkcji wysokonakładowych czasopism czy katalogów i wyróżnia się wysoką jakością.
3. Offset czy druk cyfrowy – co wybrać?
To zależy od rodzaju i przeznaczenia drukowanych materiałów oraz nakładów. Offset zapewnia najwyższą jakość, jednak do opłacalności wymaga odpowiedniego nakładu. Wydruki cyfrowe są mniej jakościowe, natomiast tańsze i powstają szybciej.