O papierze – wyjątkowym materiale, który zmienił nasz świat i opiera się nawet rewolucji cyfrowej – moglibyśmy napisać serię książek. Fascynuje jego historia, właściwości, zastosowanie, znaczenie dla ludzkości. Jednak w praktyce i z perspektywy druku (książek, katalogów, gazetek, notesów) najważniejsze znaczenie mają rodzaje papieru i jego parametry, takie jak kolor czy gramatura. I to im poświęcamy nasz krótki poradnik: zapraszamy do lektury.
Jakie są rodzaje papieru drukarskiego?
Rodzajów papieru jest wiele i możemy je wyodrębniać ze względu na różne kryteria – np. zastosowanie, strukturę, metody produkcji. W ramach ciekawostki warto poznać je wszystkie, natomiast gdy zgłoszą się Państwo z projektem do drukarni offsetowej, staną przed znacznie mniejszym, choć wciąż sporym wyborem. Warto go przemyśleć, bo wykorzystywane w druku rodzaje papieru i ich parametry mają duże znaczenie dla odbioru publikacji – jej estetyki i kwestii praktycznych (m.in. czytelności i trwałości). Wpływają również na koszty i terminy realizacji.
Papier do druku: podział ze względu na formę – arkusze i rola (zwój)
Nasza drukarnia Elanders, jako jedna z największych drukarni w Polsce, jest wyposażona w różne typy maszyn – arkuszowe i rolowe w technice offsetowej oraz w maszyny cyfrowe. I podstawowy podział papieru obejmuje właśnie jego formę: najpierw wybieramy papier arkuszowy lub rolowy (zwojowy). Druk rolowy pozwala obniżyć koszty zlecenia, a sam papier jest tańszy (choć trzeba na niego dłużej czekać – warto to uwzględnić w kalendarzu projektowym), a poza tym maszyny rolowe drukują nawet pięć razy szybciej niż arkuszowe. Ponadto w procesie produckji otrzymujemy z nich sfalcowane (złożone) i wysuszone składki, gotowe do oprawy. Spora oszczędność czasu i pracy ogranicza nakłady finansowe.
Nie oznacza to jednak, że papier rolowy zawsze jest korzystniejszym wyborem. Ten rodzaj druku ma pewne ograniczenia: podłoże musi mieć określoną gramaturę (od 42 do 130 g/m2) i nie da się go uszlachetnić. Potrzebny jest również wystarczająco wysoki nakład, aby druk na tych maszynach był opłacalny. Dlatego – właśnie ze względu na niższy nakład lub planowane uszlachetnienia – doradzamy klientom druk arkuszowy, który cechuje większa elastyczność.
W druku arkuszowym i rolowym wykorzystujemy różne rodzaje papieru (względem składu chemicznego, metod obróbki i parametrów), najczęściej kredowe i offsetowe – czyli powlekane i niepowlekane.
Papier kredowy (powlekany) – idealny do druku zdjęć i ilustracji
Papier kredowy (HWC, „kreda”) to papier bezdrzewny, stworzony z mas celulozowych, dwu- lub trzykrotnie powlekany (z obu stron) mieszanką kleju i pigmentu naturalnego. Jego zaletą jest dostępność wielu odcieni (w tym też śnieżnej bieli) i różnych wykończeń – błyszczącego, matowego bądź satynowego. Jest gładki i lekko śliski: przyjemny w dotyku, ale z tego względu nieszczególnie dobrze się nadaje do robienia na nim ręcznych notatek – nie sprawdzi się więc np. w notesie. Stanowi za to najlepsze podłoże dla projektów kolorowych i bogatych w detale, takich jak zdjęcia i ilustracje, czyli np. katalogi reklamowe, ulotki lub plakaty. W połączeniu z drukiem offsetowym (przeniesienie obrazu z matrycy) gwarantuje doskonałą jakość wizualną i użytkową – wysoką rozdzielczość, ostrość detali, intensywność barw i widoczne przejścia tonalne. Często wykorzystujemy go w druku zarówno arkuszowym, jak i rolowym.
Zaletą papieru kredowego arkuszowego jest również jego dostępność: przeważnie już następnego dnia po złożeniu zamówienia dociera do drukarni i możemy rozpocząć prace. Tylko w przypadku wysokich nakładów warto rozważyć zamówienie papieru bezpośrednio w fabryce, wówczas czas oczekiwania na materiał może się wydłużyć od kilkunastu dni do nawet miesiąca. Papier rolowy prawie zawsze wiąże się z kilkutygodniowym oczekiwaniem, rzadko jest dostępny “od ręki”.
Papier bezdrzewny offsetowy (niepowlekany) – gdy do projektu pasuje nam papier niepowlekany
W druku arkuszowym i rolowym stosujemy także bezdrzewny, gładzony maszynowo papier niepowlekany, nazywany offsetowym. W przeciwieństwie do kredy nie jest śliski, ale delikatnie matowy i dobrze nasiąkliwy. Z tego względu po pierwsze szybko schnie, a po drugie nie odbija światła, dzięki czemu wydrukowany na nim tekst czy elementy tekstowo-graficzne są czytelniejsze oraz łatwiejsze w odbiorze. Doskonale sprawdza się w druku zeszytów, notatników, kolorowanek czy szkolnych ćwiczeniówek. Dobrze sprawdza się też w druku książek, zwłaszcza gdy wybierzemy jeszcze papier kremowy (oczy lubią mniejszy kontrast). Oczywiście zdarza się, że w książkach, zwłaszcza w eleganckich wydaniach, albumach zawierających zdjęcia, również stosujemy kredę, gdyż podnosi prestiż publikacji; choć – właśnie przez odbijanie światła – może nieco utrudnić zadanie czytelnikowi. Papier offsetowy wykorzystujemy także do druku różnego rodzaju instrukcji obsługi.
Cena papieru offsetowego jest zbliżona do ceny kredy (przy podobnych parametrach).
Papiery drzewne i makulaturowe w druku rolowym
W druku rolowym, poza omówioną kredą, wykorzystujemy jeszcze inne typy papieru i są wśród nich także papiery drzewne: produkowane ze ścieru i makulatury z dodatkiem mas celulozowych. Należą do nich m.in. papiery LWC i MWC, czyli jedno- lub dwukrotnie powlekane, wykończone matem, półmatem bądź połyskiem; papier SC – superkalandrowany (gładkość, jednolitość i delikatny połysk powierzchni) oraz tani papier gazetowy lub gazetowy ulepszony. Dwa ostatnie rodzaje papieru znajdują szczególne zastosowanie właśnie w druku gazet, dzienników czy innych publikacji o charakterze „jednorazowym”.
Ta grupa papierów jest dużo tańsza niż papiery bezdrzewne. Są to papiery o niższych gramaturach, co również przekłada się na mniejsza liczbę kilogramów zużytych do produkcji, a więc na niższą cenę finalną gotowego produktu.
Papier ekologiczny – z recyklingu i nie tylko
Papiery ekologiczne to papiery zawierające w swoim składzie surowce pochodzące z reciklingu. Możemy potraktować je więc jako osobną kategorię, ale jednocześnie wchodzącą w skład tego tradycyjnego podziału. Papiery ekologiczne mogą być powlekana lub bez powleczenia.
Dodatkowo mamy możliwość zakupu niemal każdego papieru z certyfikatem świadczącym o tym, że powstał z surowców pozyskiwanych z lasów zarządzanych w zrównoważony sposób. Takie certyfikaty to FSC (Forest Stewardship Council) lub PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification).
Jak dobrać parametry (np. gramaturę) papieru?
Dla jakości publikacji i kosztu wydruku nie mniej istotne niż rodzaj papieru są jego parametry. Do najważniejszych należą:
- Gramatura papieru – inaczej jego masa, wyrażona w gramach na metr kwadratowy. Przekłada się na ciężar i sztywność materiału, więc w pewnym sensie także na jego trwałość. Im wyższa gramatura papieru, tym sztywniejsze, czyli również odporniejsze na uszkodzenia podłoże. Każdy rodzaj papieru tworzony jest w wielu gramaturach, które przekładają się na jego cenę (przez delikatne, niewidoczne i nieodczuwalne obniżenie gramatury możemy często obniżyć także koszt projektu). Przykładowo we wnętrzu książki stosuje się zwykle papier o gramaturze 70-120 g/m2, a do produkcji okładek czy opakowań dużo wyższą gramaturę, rzędu 250-300 g/m2.
- Format papieru: może być standardowy (np. 1000x700mm) lub w zasadzie dowolny, jeśli zlecamy jego produkcję bezpośrednio w papierni. Drukarnia dobierze odpowiedni format arkusza do formatu planowanej publikacji.
- Grubość i przezroczystość papieru. Grubość papieru wyrażamy z reguły w mikrometrach i ma ona bezpośrednie przełożenie na jego przezroczystość. Im cieńszy papier, tym bardziej „przebija” i paradoksalnie, im cieńszy papier tym jego cena jest wyższa. Nawet w jednostronnym wydruku „przebijanie” nie jest pożądane, bo wygląda nieestetycznie.
- Kolor, jasność i „białość” papieru. Papier może być biały lub barwiony w masie, czyli kolorowy. Najczęściej wykorzystujemy właśnie papier biały bądź kremowy, mleczny, beżowy, żółty albo szary (zwłaszcza do takich wydruków jak certyfikaty i dyplomy). Osobną kwestią jest jasność i poziom „białości” papieru, które mają spore znaczenie dla estetyki wydruku i doświadczenia czytania. Im „bielszy” i jaśniejszy papier, tym lepiej odwzorowane są kolory i kontrasty. Papier w materiałach przeznaczonych do czytania powinien być jednak bardziej stonowany, żeby nie odbijać światła i nie męczyć oczu.
Jakie znaczenie mają klasy papierów drukarskich?
Papiery drukarskie różnicujemy również ze względu na ich klasy jakości. Jest ich aż osiem, a im wyższa klasa, tym lepszy jest materiał. Do druku publikacji takich jak książki i podręczniki bądź czasopisma i katalogi wykorzystujemy zwykle papier klasy III-VII. Gazety i dzienniki nierzadko wychodzą na papierze najniższej jakości, ponieważ to publikacje o raczej krótkim cyklu życia, które szybko stają się makulaturą. Surowce najlepszej klasy są zarezerwowane dla wydruków, które muszą wyróżniać się trwałością i reprezentacyjnością, takich jak np. banknoty czy papiery wartościowe.
Papier do druku (parametry, klasa, rodzaj) jest więc dość złożonym tematem, który w dodatku ma duże znaczenie dla estetyki i użyteczności projektu oraz budżetu. Nie jest jednak tak, że zlecając prace, muszą się Państwo na tym znać. To drukarnia powinna rzetelnie pomóc w doborze podłoża, pokazać próbki i wycenić różne warianty. I taką też praktykę stosujemy w Elanders – zapraszamy do kontaktu i współpracy.
FAQ:
1. Jakie są rodzaje papieru (przykłady)?
Rodzaje papieru możemy rozróżnić pod kątem wielu kryteriów, choćby użytkowych (np. papier ozdobny czy papier samoprzylepny itp.). Natomiast podstawowy podział papierów drukarskich obejmuje głównie papiery arkuszowe i rolowe, drzewne i bezdrzewne oraz powlekane i niepowlekane.
2. Czym są papiery ozdobne?
Papierami ozdobnymi najczęściej określamy specjalne rodzaje papieru używane do celów dekoracyjnych (np. scrapbookingu). W druku „ozdobność” papieru możemy uzyskać np. poprzez wykończenie (papier satynowy, błyszczący) czy uszlachetnienie podłoża (np. kalandrowanie, czyli wytłaczanie wzorów).
3. Od czego zależy wybór gramatury papieru?
Wybór gramatury papieru uzależniamy przede wszystkim od oczekiwanej sztywności, grubości i trwałości podłoża, więc głównie od jego zastosowania (np. wnętrze książki, okładka ekskluzywnego katalogu czy broszura wysyłana pocztą).